Σημίτης όπως λέμε… Μαργαρίτα: Το αποκαλυπτικό βιβλίο, ο Ανδρέας, οι γυναίκες και οι… βόμβες

Τι αναφέρει στο νέο του βιβλίο ο Κώστας Σημίτης;

Σε νέους μπελάδες μπαίνει η οικογένεια Παπανδρέου, αφού δεν τους έφτανε το κάτι παραπάνω από αποκαλυπτικό βιβλίο της Μαργαρίτας, στη λίστα των αποκαλύψεων προστίθεται πλέον και ο Κώστας Σημίτης.

«Γεννήθηκα στον Πειραιά. Οι γονείς μου μετακόμισαν στην Αθήνα, όταν ο πατέρας μου εκλέχτηκε καθηγητής. Μέναμε στην οδό Καμπάνη, έναν μικρό δρόμο στην περιοχή της πλατείας Αμερικής. Το σπίτι μας ήταν μια τριώροφη ροζ πολυκατοικία με μικρά κολονάκια, κόκκινα κεραμίδια, που ξεχώριζε σε όλη την περιοχή για την ιδιαιτερότητά της. Μάταια την εποχή της μεγάλης οικοδόμησης προσπάθησαν να τη σώσουν από την κατεδάφιση οι περίοικοι. Είχε μεγάλη αυλή και κήπο με ακακίες και φιστικιές, ένα περιβάλλον που προσφερόταν για ατελείωτο παιχνίδι σε όλες τις ηλικίες. […] Εκεί, στην οδό Καμπάνη, απέκτησα και την αίσθηση της γειτονιάς, όχι μόνο ως περιοχής αλλά και ως χώρου όπου συναντάς άλλους ανθρώπους, μιλάς μαζί τους και μοιράζεσαι τα προβλήματα της μέρας. Δεν είχα επισκεφθεί το καφενείο στη γωνία Αγίου Μελετίου και Αχαρνών.

Οχι μόνο γιατί δεν είχα λόγο να βρίσκομαι εκεί, αλλά και γιατί με φόβιζε η αποκλειστικά ανδρική παρουσία, το βαρύθυμο ύφος των θαμώνων και τα σύννεφα καπνού».

Αγνωστες πτυχές αποκαλύπτει η βιογραφία του σε σχέση με τις προσωπικές του προτιμήσεις (τη Σίφνο, τα αγαπημένα του στέκια, τις παρέες του), απόδειξη ότι ο Σημίτης διαθέτει και μια άλλη πλευρά, εκτός από του πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ και αρχηγού της χώρας.

Η σχέση με τον Ανδρέα

«Με εξόργιζε ο συγκεντρωτισμός του και η διαπλοκή»

Αυτός με τον οποίο ήταν απόλυτα διαφορετικός ως χαρακτήρας ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Και αν επίσης φαίνεται ότι το βιβλίο αφιερώνεται και σε κάποιον άλλον -εκτός από τη Δάφνη- δεν είναι παρά στην κραταιά προσωπικότητα του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, που σημάδεψε τον προσωπικό και τον πολιτικό του βίο, αφού οι κινήσεις του, τα ταξίδια του, ακόμα και η απόφασή του να εγκαταλείψει την πανεπιστημιακή καριέρα στη Γερμανία και να επιστρέψει στην Ελλάδα οφειλόταν σε εκείνον. Ωστόσο, ακόμα και οι «αποχαιρετιστήριες» συναντήσεις τους μαρτυρούν τη διαφορά αντιλήψεων και τη διάσταση που χαρακτήριζε τις πολιτικές τους θέσεις: «Επισκέφθηκα τον Ανδρέα αμέσως μετά την εκλογή μου, αλλά και αργότερα, στο Ωνάσειο. Θεωρούσα τη συνεργασία μαζί του αυτονόητη και αναγκαία», γράφει για τις τελευταίες φορές που συνάντησε τον ηγέτη του ΠΑΣΟΚ. «Στη δεύτερη από αυτές τις συναντήσεις, ο Ανδρέας δεν βρισκόταν στο δωμάτιό του. Καθόταν πίσω από το γραφείο της προϊσταμένης νοσηλεύτριας.

Φορούσε ιατρική μπλούζα. Δυσκολεύθηκα να τον αναγνωρίσω. Με αυτό τον τρόπο ήθελαν να προσδώσουν επίσημο χαρακτήρα στην συνάντηση. Είχαμε μια φιλική συζήτηση· μιλήσαμε για τον ρόλο των Αμερικανών και την τουρκική επιθετικότητα. Ο Ανδρέας περιορίστηκε σε μία ή δυο παρατηρήσεις.

Ηταν η αίσθηση παντοδυναμίας του Ανδρέα που στεναχωρούσε τον Κώστα Σημίτη, κυρίως ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του, αφού, όπως λέει, «ο Ανδρέας παρέμενε συνειδητά και επίμονα ασαφής» από την ίδρυση του κόμματος: «Ηθελε να διατηρήσει τη δυνατότητα να καθορίζει μόνο αυτός […] Διαφωνούσα με αυτή την τακτική, γιατί δεν επέτρεπε τη συγκεκριμενοποίηση των θέσεων, τη μετάδοση των απόψεων και την εκπαίδευση των στελεχών»

Ως πρωθυπουργός, συνάντησα αργότερα δυο φορές τον Ανδρέα στην Εκάλη. Ημασταν μόνοι. Εκινείτο άνετα στο γραφείο του. Διέκρινα πάνω του μια ελαφρά μελαγχολία, αλλά και τη διάθεση να συζητήσουμε. Αισθανόταν απομονωμένος και αβέβαιος. Οταν με είδε να κάθομαι στη θέση που μου είχε υποδείξει ο αστυνομικός της υπηρεσίας, με προέτρεψε να αλλάξω θέση. “Εδώ όλα ακούγονται”, είπε, “και δεν θέλω να ακούγονται”. Εδειξε έτσι κάτι από την παλιά του αποφασιστικότητα, αλλά ταυτόχρονα έγινε φανερή η εξάρτησή του λόγω της φυσικής του αδυναμίας. Ηταν μια εικόνα που με στεναχώρησε».

Ωστόσο, ήταν αυτή ακριβώς η αίσθηση παντοδυναμίας που στεναχωρούσε τον Κώστα Σημίτη -κυρίως ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας-, αφού, όπως λέει, «ο Ανδρέας παρέμενε, συνειδητά και επίμονα ασαφής» από την ίδρυση του κόμματος. «Ηθελε να διατηρήσει τη δυνατότητα να καθορίζει μόνο αυτός, και μόνο τη στιγμή που ο ίδιος έκρινε, το πρακτέο. Διαφωνούσα με αυτή την τακτική, γιατί δεν επέτρεπε τη συγκεκριμενοποίηση των θέσεων, τη μετάδοση των απόψεων και την εκπαίδευση των στελεχών». Για εκείνον η Ελλάδα έπρεπε εξαρχής να δηλώσει την ιδεολογική και πολιτική συμπόρευσή της με τις χώρες των ΕΟΚ, κάτι που έκανε τον Σημίτη να διαφοροποιηθεί από λογικές και δόγματα του τύπου «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο». Επιμένει πως «η Ελλάδα δεν είχε την πολυτέλεια πειραματισμών. Η αντιμετώπιση της υστέρησης και η μεταρρύθμιση των κοινωνικών-οικονομικών δομών ήταν δυνατή με το “ατελές”, κατά τον Ανδρέα, πρότυπο. Αποτέλεσμα των διαφορετικών μας προσεγγίσεων ήταν να ατονήσουν οι σχέσεις μας, τον τελευταίο χρόνο πριν από την πτώση της χούντας». Ηταν η εποχή που ο Κώστας Σημίτης κινδύνεψε με διαγραφή μαζί με τους υπόλοιπους συντρόφους του από τη Δημοκρατική Αμυνα – τον Νίκο Κωνσταντόπουλο, τον Αστέρη Στάγκο, τον Βασίλη Φίλια, τον Στέλιο Νέστορα, τον Σάκη Καράγιωργα αλλά και τη Μελίνα Μερκούρη, ακόμα και την ίδια Αγγέλα Κοκκόλα.

Για την ακρίβεια, ο Κώστας Σημίτης υποστηρίζει ότι σε εκείνο το επεισόδιο του 1979 του επιτέθηκαν εξαιτίας ενός φυλλαδίου που είχε συνταχθεί έπειτα από δική του πρωτοβουλία και είχε τον τίτλο «Ναι στην Ευρώπη των Λαών».

Εξαναγκάστηκε τότε σε παραίτηση, ενώ σήμερα ως «ενορχηστρωτές» εκείνης της επίθεσης, σύμφωνα με την οποία ήταν αντίθετος στο αντι-εοκικό δόγμα ΠΑΣΟΚ, κατονομάζει τον τότε διευθυντή των «Νέων» Γιάννη Καψή, τον Γιάννη Αλευρά και τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο.

Ωστόσο, η πανηγυρική νίκη του ΠΑΣΟΚ στις 18 Οκτώβρη του 1981 άλλαξε εντελώς το κλίμα και οδήγησε μάλιστα στην υπουργοποίηση του έως τότε καταδιωκόμενου Σημίτη. Αναλαμβάνοντας το υπουργείο Γεωργίας, φέρνει μια σειρά από καινοφανείς αλλαγές με τη χάραξη του νέου αγροτικού προγράμματος Κοινή Αγροτική Πολιτική.

Πολύ σύντομα, όμως, διαπίστωσε πως «η κυβέρνηση, όπως συνέβαινε και στο Υπουργείο Γεωργίας, δεν ήταν έτοιμη να ανταποκριθεί. Ελειπαν η προετοιμασία, το σχέδιο, η ιεράρχηση προτεραιοτήτων, οι ικανοί άνθρωποι. Η λαϊκή συμπαράσταση δεν αρκούσε για να αναπληρώσει τη δουλειά που δεν είχε γίνει». Εφυγε από το υπουργείο δυσαρεστημένος που δεν κατάφερε να υλοποιήσει τα σχέδιά του, όπως ακριβώς τα είχε διεκδικήσει.

Η τρόικα της εξουσίας: «Γεννηματάς, Ακης, Λαλιώτης»

Πρώτος τη τάξει των ανθρώπων του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, ήταν, σύμφωνα με τον Κώστα Σημίτη, ο Αντώνης Λιβάνης με κυριότερο ανταγωνιστή του τον Μένιο Κουτσόγιωργα. «Ενας δεύτερος πόλος ήταν η τριμελής γραμματεία του Ε.Γ., η “τρόικα”. Ο Γεννηματάς είχε αναλάβει υπουργός Εσωτερικών και ο Τσοχατζόπουλος υπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων. Ο Λαλιώτης παρέμεινε στα κεντρικά γραφεία, από όπου έπαιζε για το κόμμα καθοδηγητικό ρόλο. Η “τρόικα” εκπροσωπούσε το κόμμα. […] Ο ανταγωνισμός της “τρόικας” με τον Κουτσόγιωργα ήταν έντονος. Η παρουσία του περιόριζε την εξουσία της, και ο ίδιος ενεργούσε χωρίς να τη λαμβάνει υπόψη του. Είχε ωστόσο το πάνω χέρι στις σχέσεις με τον Ανδρέα, χάρη στη νομική-διοικητική εμπειρία του και την αποφασιστικότητά του. Ο ανταγωνισμός αυτός είχε αποτέλεσμα να απομακρυνθεί από το κόμμα ο Λαλιώτης και να ορκισθεί το 1982 υφυπουργός Νέας Γενιάς. Επαψε έτσι να αποτελεί ένα πρόσωπο διακριτό από την κυβέρνηση, με έδρα το κόμμα».

Δίπλα στον Ανδρέα, ανάμεσα στον Κώστα Λαλιώτη και τον Ακη Τσοχατζόπουλο. Οι δύο τους ανήκαν μαζί με τον Γεννηματά στην «τρόικα της εξουσίας», με έντονα ανταγωνιστική σχέση με τον Μένιο Κουτσόγιωργα.

Εκτός από τους πολιτικούς σημαίνοντα ρόλο στην κατάληψη των θέσεων είχε το προσωπικό περιβάλλον του Ανδρέα: «Η σύζυγός του Μαργαρίτα ενδιαφερόταν για οτιδήποτε είχε σχέση με τη θέση της γυναίκας και παράλληλα προωθούσε γυναίκες στον κρατικό μηχανισμό». Από τη γυναίκα του Ανδρέα Παπανδρέου, στην οποία ο Κώστας Σημίτης αναγνωρίζει ένα αξιοσέβαστο έργο, έως τον προσωπικό του φρουρό, όλοι φαίνονταν να έχουν λόγο στην ασκούμενη πολιτική: «Μια μέρα στις Βρυξέλλες, όταν βγήκα από το δωμάτιό μου -ένα συνηθισμένο δωμάτιο στο “Χίλτον”- βρέθηκα πρόσωπο με πρόσωπο με τον αρχηγό της φρουράς του πρωθυπουργού. Κρατούσε ένα χαρτί όπου είχε σημειώσει τον αριθμό του δωματίου μου. Τον ρώτησα έκπληκτος αν βρισκόταν εκεί ο πρωθυπουργός. Απάντησε αρνητικά, προσθέτοντας ότι ο ίδιος είχε έρθει για δουλειά στις Βρυξέλλες, και έλεγχε σε τι δωμάτια διέμεναν οι υπουργοί. Μου είπε ότι εγώ χρησιμοποιούσα ένα κανονικό δωμάτιο σε αντίθεση με άλλους που νοίκιαζαν σουίτες σε ακριβότερα ξενοδοχεία. Η διαπίστωση ότι με παρακολουθούσαν με ενόχλησε: άνοιγε την πόρτα στη συκοφαντία».

Οι εκδότες και οι εντολές από την Εκάλη

Το περιβάλλον του Ανδρέα, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Κώστα Σημίτη, ήταν υπαίτιο όλων των κακών που ακολούθησαν. Επίσης έντονη διαπλοκή αναγνωρίζει σε σχέση με τα μίντια ενώ αναφέρεται διεξοδικά στον αρνητικό ρόλο της «Αυριανής» και πρεσβεύει ότι εκδότες είχαν φτάσει στο τέλος να αναλαμβάνουν ακόμα και κυβερνητικό ρόλο. Και αυτό το διαπίστωσε ο ίδιος αμέσως μετά τις εκλογές του 1993: «Τη Δευτέρα 11 Οκτωβρίου, το μεσημέρι, με επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά ο διευθυντής μεγάλης εφημερίδας. Είχε αναλάβει, όπως είπε, έπειτα από παράκληση του Ανδρέα και της κυρίας Λιάνη, να τους βοηθήσει στη συγκρότηση της κυβέρνησης. Ηθελε να πληροφορηθεί αν ήμουν σύμφωνος να αναλάβω το Υπουργείο Βιομηχανίας. Δεν μπόρεσα να κρύψω την έκπληξή μου για τον τρόπο σχηματισμού της νέας κυβέρνησης. Επέμενε, όμως, ότι δεν πρόκειται για δική του πρωτοβουλία – είχε εντολή από την Εκάλη».

Κι αυτό ήταν κάτι που, όπως ομολογεί, τον εξόργιζε, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται διαρκώς από το κόμμα: «Αλλαξα άποψη βαθμιαία, από το 1990 και μετά. Εβλεπα ότι σιγά σιγά είχαν πάψει να λειτουργούν ακόμη και οι ελλιπείς διαδικασίες συνεννόησης που υπήρχαν, σε επίπεδο ηγετικής ομάδας. Δημιουργήθηκε περί τον Ανδρέα ένας κύκλος αδιαφανής, ασύδοτος, που καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις. Επρεπε να εκδηλωθεί αντίδραση σ’ αυτή την εξέλιξη. Και, κυρίως, να προβληθεί η αντίληψη για μια πιο ελεύθερη, ανοιχτή και δημοκρατική λειτουργία του Κινήματος – αυτονόητη, βέβαια, αλλά όλο και πιο αιρετική, αν ληφθεί υπόψη το νέο περιβάλλον που είχε διατηρηθεί».

Διαβάστε πώς η Λιάνη αρχίζει πόλεμο για το βιβλίο της Μαργαρίτας Παπανδρέου.

ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ
Διαβάστε όλα τα άπλυτα των πολιτικών και τις εξελίξεις για τα μεγάλα σκάνδαλα.