Δημοψήφισμα για Μνημόνιο: Αντισυνταγματικό ή όχι;

Ανοικτό το ενδεχόμενο για δημοψήφισμα άφησε ο Παπανδρέου. Είναι όμως το δημοψήφισμα για Μνημόνιο συνταγματικά σύμφωνο;

Το δημοψήφισμα είναι θεσμός άμεσης δημοκρατίας στο πλαίσιο του οποίου καλείται ο λαός να αποφασίσει με άμεση και καθολική ψηφοφορία για το χειρισμό ενός εθνικού θέματος ή για νόμο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα. Το ισχύον Σύνταγμα στο άρθρο 44 παρ.2 θεμελιώνει δύο είδη δημοψηφίσματος, 1)το εθνικό και 2)το νομοθετικό.

Εθνικό δημοψήφισμα προκηρύσσεται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, απόφαση της Βουλής με απόλυτη πλειοψηφία (151) και έκδοση Προεδρικού Διατάγματος. Τέτοια κατά καιρούς έγιναν στη χώρα με θέμα τον ανώτατο άρχοντα, π.χ. 1862 για την επιλογή μεταξύ Αλβέρτου-Γεωργίου, 1935 για την επάνοδο της Βασιλείας, 1974 για την αβασίλευτη Δημοκρατία.

Νομοθετικό δημοψήφισμα προκηρύσσεται για ήδη ψηφισμένα νομοσχέδια με πρόταση δύο πέμπτων των βουλευτών (120) και απόφαση των τριών πέμπτων (180) και έκδοση προεδρικού διατάγματος.

Το Σύνταγμα θέτει όμως δύο βασικούς περιορισμούς.

Πρώτον, δεν μπορούν να υποβληθούν στην ίδια περίοδο της Βουλής περισσότερες από δύο προτάσεις για δημοψήφισμα.

Δεύτερον και κυριότερο, που αφορά και τη συζήτηση για το Μνημόνιο, δεν μπορούν να υποβληθούν σε δημοψήφισμα δημοσιονομικά νομοσχέδια (αυτά δηλαδή που αφορούν τα έσοδα και τα έξοδα του Κράτους).

Αυτό βέβαια είναι και θέμα ερμηνείας του Μνημονίου, καθώς αν ερμηνευτεί ως σύμβαση που αφορά τα δημοσιονομικά μεγέθη της Ελλάδας τότε δεν μπορεί να τεθεί σε λαϊκή ετυμηγορία. Αλλά αν αντιθέτως υπερισχύσουν οι φωνές εκείνων των νομικών και πολιτικών που ισχυρίζονται ότι το Μνημόνιο είναι μια συνθήκη που δεν αφορά απλά τα οικονομικά της χώρας αλλά τη δεσμεύει σε πολιτικό επίπεδο, τότε μπορεί να τεθεί η συνέχισή του μέσω του Μνημονίου ΙΙ σε δημοψήφισμα.

Η κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της ότι το δημοψήφισμα δεν είναι μια σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης. Το αποτέλεσμά του είναι δεσμευτικό για αυτήν, αφού αποτελεί γνήσια έκφραση του λαού, ο οποίος έχει τεκμήριο αρμοδιότητας υπέρ του.

Τέλος, να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που η κυβέρνηση προχωρήσει σε δημοψήφισμα, αυτό θα σημαίνει στροφή 180 μοιρών για την ίδια. Αναφορικά με το πρώτο Μνημόνιο που υπογράφηκε το Μάϊο του 2010 η επίσημη νομική άποψη του Μεγάρου Μαξίμου ήταν ότι η σύμβαση αναφέρεται στα δημόσια οικονομικά, οπότε και δεν προτίθεται να τη διαπραγματευτεί με το εκλογικό σώμα.